Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại hội nghị Giáo dục đại học ngày 18/9.
140 trường công lập trong diện sáp nhập
Phát biểu kết luận hội nghị Giáo dục đại học năm 2025, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị đã xác định rõ hơn vai trò và vị trí của giáo dục đại học, đồng thời dành nguồn lực đầu tư tương xứng. Mục tiêu đặt ra là đưa các trường phát triển nhanh, mạnh, với định hướng rõ ràng, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển đất nước.
Theo Bộ trưởng, sắp tới, giáo dục đại học sẽ bước vào giai đoạn sắp xếp, sáp nhập và tinh giản. Toàn hệ thống hiện có khoảng 140 trường đại học công lập (không tính khối công an, quân đội và nhóm tư thục) sẽ nằm trong diện này.
Các phương án được đặt ra bao gồm: sáp nhập trường trung ương với trường địa phương, nhiều trường trung ương nhập với nhau hoặc nhiều trường địa phương hợp nhất. Một số trường quy mô nhỏ, không đạt chuẩn có thể bị giải thể. Nguyên tắc chung là khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, thiếu phát triển, đặc biệt ở những trường đào tạo gần nhau về lĩnh vực.
“Những trường phải nhập với nhau, Bộ sẽ trao đổi với lãnh đạo nhưng căn bản đây sẽ là mệnh lệnh, tương tự như khi sáp nhập tỉnh, thành”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Tái cấu trúc để các trường mạnh lên
Theo ông Nguyễn Kim Sơn, tinh thần của việc sắp xếp là để các trường trở nên mạnh hơn, tốt hơn, chứ không phải giảm số lượng đơn thuần. Bộ GD&ĐT đã xây dựng phương án, báo cáo Thủ tướng và sẽ chờ ý kiến chỉ đạo trước khi triển khai.
Bên cạnh đó, một số trường sẽ được giữ lại dù chưa thật sự lớn, nhưng có vị trí địa chính trị quan trọng và được yêu cầu phát triển nhanh hơn. Bộ cũng sẽ xây dựng kịch bản riêng cho từng trường, trong đó có cả phương án về nhân sự lãnh đạo.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học Nguyễn Tiến Thảo chủ trì thảo luận tại hội nghị
“Đây là thời điểm tái cấu trúc, đột phá. Các thầy cần sẵn sàng, vui trong mọi tình huống, lấy công tâm làm đầu chứ không đặt câu hỏi tôi ngồi ở đâu”, Bộ trưởng nói, đồng thời kêu gọi toàn ngành chung tay để tận dụng thời cơ hiếm có này.
Giảm can thiệp, trao quyền tự chủ mạnh hơn
Một điểm nhấn quan trọng khác là Bộ GD&ĐT sẽ giảm bớt nội dung can thiệp trực tiếp, thực hiện phân cấp, phân quyền, ủy quyền nhiều hơn. Nguyên tắc là “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”.
Cụ thể, Bộ sẽ tập trung vào ba nhiệm vụ: cấp phép, rút phép, đóng cửa hoặc giải thể trường; bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển, điều động người đứng đầu; và phê duyệt chiến lược, sứ mệnh, mục tiêu của cơ sở giáo dục đại học công lập.
Trong khi đó, các trường sẽ được trao quyền tự chủ mạnh mẽ hơn về học thuật, tài chính, nghiên cứu khoa học và đào tạo. Bộ trưởng cho biết, mức độ tự chủ không phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng tự chủ tài chính. Dự kiến, một nghị định riêng về tự chủ đại học sẽ được ban hành trong thời gian tới.
Đồng thời, thay vì hỗ trợ kinh phí thường xuyên, Bộ sẽ tham mưu Chính phủ chuyển sang cơ chế đặt hàng đào tạo hoặc hỗ trợ trực tiếp qua người học, nhằm giúp các trường chủ động hơn trong cân đối nguồn thu.
Đầu tư lớn cho hiện đại hóa giáo dục đại học
Song song với tái cấu trúc, Bộ GD&ĐT đang trình Quốc hội Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục đại học, với nguồn lực đầu tư rất lớn. Cùng với đó, nhiều nguồn vốn khác sẽ tiếp tục được huy động để xây dựng cơ sở hạ tầng, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu.
Trước đó, tháng 3/2025, Thủ tướng đã phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050. Quy hoạch nêu rõ: sẽ giải thể các trường, phân hiệu không đạt chuẩn; chỉ thành lập trường công lập mới khi thật sự cấp thiết; đồng thời khuyến khích thành lập mới, mở rộng mạng lưới đại học tư thục và phân hiệu của đại học nước ngoài có uy tín.
Các đại học quốc gia và đại học vùng sẽ được đầu tư nâng cấp, hướng tới đạt chất lượng ngang tầm khu vực và thế giới. Dự kiến đến năm 2030, Việt Nam sẽ có thêm Đại học Quốc gia Huế và Đại học Quốc gia Đà Nẵng, cùng một số trường trọng điểm kỹ thuật – công nghệ và các trường sư phạm chủ chốt.
Thời điểm “bứt phá” của giáo dục đại học
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định: “Đây là thời cơ, là thời vận, là điểm bứt phá quan trọng. Nếu không kịp thời nắm bắt và phát huy, chúng ta sẽ lỡ nhịp”.
Ông mong muốn lãnh đạo các trường đại học, giảng viên và toàn ngành giáo dục cùng đồng hành, chuẩn bị tâm thế sẵn sàng cho quá trình thay đổi lớn sắp tới, với mục tiêu phát triển một nền giáo dục đại học hiện đại, chất lượng cao và bền vững.