Nhiều vườn đào, hoa cảnh tại Hà Nội ngập úng
Một năm sau bão Yagi, câu chuyện ngập úng tại các vườn đào, cây cảnh ở bãi bồi sông Hồng lại lặp lại. Bão – năm nào cũng có, lũ – năm nào cũng lên, chỉ khác ở mức độ. Nhưng tại sao năm nào người dân cũng phải đối mặt với tình huống “lũ về bất ngờ”, “nước lên bất ngờ”? Liệu thiên tai thực sự bất ngờ, hay con người vẫn đang ứng phó trong tâm thế chưa chủ động?
Tại khu vực phường Hồng Hà (TP Hà Nội), nhiều vườn đào, quất, hoa cảnh ngập sâu trong nước lũ. Ông Đỗ Xuân Thủy xót xa khi 200 gốc đào bị thối đen, hư hại hoàn toàn. “Thối đen hết rồi, vứt đi thôi. Chờ nước cạn, đánh gốc bỏ đi rồi lại phơi đất, đầu năm lại đầu tư giống” – ông chia sẻ.
Cùng chung cảnh ngộ, bà Nguyễn Thị Lan cho biết: “Làm ăn đến 4-5 tháng giờ tay trắng, xót lắm chứ. Tiền bỏ ra bao nhiêu chẳng được thu”.
Bà Hoàng Thị Luyện chia sẻ: “Của thì cũng mất rồi, hôm nhìn nước lên về không ăn nổi cơm, ngủ không ngủ được vì tiếc của”.
Dù người dân đã có kinh nghiệm đối phó với mưa lũ, nhưng nước sông Hồng dâng cao những ngày qua đã khiến nhiều hộ không kịp xoay xở. Khoảng 30 ha đất canh tác của phường Hồng Hà bị ảnh hưởng nặng nề do ngập úng. Ông Lê Hồng Thắng – Chủ tịch UBND phường Hồng Hà – cho biết địa phương đã xây dựng 3 kịch bản ứng phó tương ứng với 3 cấp độ thiên tai, nhằm chủ động bảo vệ người dân và tài sản.
Trong khi đó, hộ trồng quất của anh Nguyễn Huy Hoàng vẫn đang vật lộn để cứu hơn 1.000 cây quất chưa di chuyển được đến nơi an toàn. “Chuyển cây rất vất vả, tốn kém. Mỗi cây mất khoảng 200.000 đồng cả lượt đi và lượt về. Bây giờ bỏ là mất, nên bắt buộc phải chạy”, anh nói.
Nước sông Hồng rút chậm, nỗi lo vẫn còn kéo dài. Những vườn hoa, vườn đào từng rực rỡ trước Tết nay oằn mình trong lũ, nhắc nhở về sự cần thiết của một kế hoạch ứng phó thiên tai chủ động và bền vững hơn.
Kịch bản ứng phó mưa ngập Hà Nội
Như Chủ tịch UBND phường Hồng Hà đã chia sẻ, địa phương đã chuẩn bị sẵn các kịch bản ứng phó với thiên tai, nhưng thực tế khi mưa lũ xảy ra, công tác xử lý vẫn không kịp trở tay. Không riêng phường Hồng Hà, toàn thành phố Hà Nội – một trong hai đô thị loại đặc biệt của cả nước – đã xây dựng phương án ứng phó theo cấp độ rủi ro thiên tai năm 2025, trong đó phân định rõ các cấp độ rủi ro liên quan đến lũ, ngập lụt và mưa lớn.
Theo phương án này, rủi ro thiên tai do lũ, ngập lụt được chia thành 5 cấp độ, còn mưa lớn được chia thành 4 cấp độ. Đợt mưa sau bão số 11 vừa qua được xác định ở cấp độ 1 – mức thấp nhất, song đã gây ra không ít thiệt hại về sản xuất và đời sống của người dân.
Cấp độ rủi ro thiên tai do mưa lớn được xác định căn cứ vào cường độ, thời gian và phạm vi mưa. Trong khi đó, cấp độ rủi ro do lũ và ngập lụt được căn cứ vào mực nước lũ tại các trạm thủy văn trên địa bàn Hà Nội và một số trạm trên lưu vực sông.
Cấp độ rủi ro cao nhất liên quan đến lũ và ngập lụt được xác định khi mực nước lũ vượt mức lũ lịch sử tại các trạm thủy văn Sơn Tây và Long Biên.
Việc xây dựng kịch bản chi tiết theo từng cấp độ rủi ro được xem là cơ sở để Hà Nội chủ động hơn trong công tác phòng, chống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại cho người dân và cơ sở hạ tầng của Thủ đô.
Thiếu kịch bản ứng phó thiên tai theo từng cấp độ
Trong hai trận mưa lớn do ảnh hưởng của bão Bualoi và Matmo, công tác ứng phó với cấp độ rủi ro thiên tai do ngập lụt, mưa lớn tại Hà Nội vẫn bộc lộ nhiều lúng túng. Thực tế này cho thấy sự hạn chế trong việc triển khai kịch bản ứng phó cụ thể theo từng cấp độ rủi ro thiên tai ở nhiều địa phương.
Hà Nội từng bị “bất ngờ” với cơn mưa do bão Bualoi khiến nhiều học sinh phải ngủ qua đêm tại trường, trong khi với bão Matmo, 2,3 triệu học sinh lại được cho nghỉ học giữa ngày trời tạnh ráo. Sự chênh lệch này một phần bắt nguồn từ việc thành phố hiện chỉ có kịch bản chung để ứng phó với mưa ngập, chưa có kế hoạch chi tiết cho từng cấp độ rủi ro do mưa, ngập cụ thể.
Theo phân tích của cơ quan chuyên môn, một nguyên nhân quan trọng là đội ngũ nhân sự cấp xã, phường còn mới, chưa được cập nhật kịp thời về hệ thống cấp độ rủi ro thiên tai của từng địa bàn. Ngoài ra, cảnh báo ngập hiện nay chủ yếu dựa vào dự báo mưa, chưa kết hợp với dữ liệu về hạ tầng thoát nước hoặc khả năng phòng bị của người dân, khiến căn cứ cảnh báo thiếu tính khoa học.
Ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn, nhận định: “Gần như hiện nay chúng ta đang dựa vào cường độ mưa để xác định cấp độ rủi ro. Đây cũng là một hạn chế”.
Theo ông Trần Đức Mạnh, Quản lý dự án Cứu trợ khẩn cấp của Tổ chức Cứu trợ Trẻ em tại Việt Nam, để xây dựng được kịch bản ứng phó chi tiết, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền địa phương, cơ quan khí tượng thủy văn và người dân – những người nắm rõ đặc điểm địa hình và lịch sử thiên tai của khu vực. Kịch bản phải xác định rõ từng cấp độ ngập, hộ nào cần sơ tán, khu vực nào an toàn và có thể tiếp nhận bao nhiêu người.
Hiện Việt Nam có 21 loại hình thiên tai được phân cấp rủi ro. Tuy nhiên, kịch bản hành động cụ thể ứng với từng đối tượng và cấp độ rủi ro vẫn đang là khoảng trống tại nhiều địa phương – nơi mà thiên tai vẫn đến đều đặn mỗi năm, còn phương án ứng phó thì vẫn đang được hoàn thiện.