Chiêu thức giăng bẫy “gọi vốn, trả lãi ảo”
Không chỉ đồng tiền ảo Antex, hàng trăm sàn giao dịch tiền ảo những năm gần đây đều dựa vào cùng một công thức: Mượn danh công nghệ, kêu gọi vốn, trả lãi ảo. Một chiêu trò cũ, nhưng vẫn có người mới sập bẫy.
Tâm lý muốn giàu nhanh cũng khiến tiền ảo càng trở nên hấp dẫn. Chỉ với số tiền nhỏ, trong thời gian ngắn, thậm chí qua đêm, nhiều người tin rằng có thể đổi đời. Họ không nhận thức được rủi ro, bỏ tiền vào, dự án hay sàn có thể sập, biến mất, đến rồi đi không để lại dấu vết.
Một kịch bản quen thuộc vẫn lặp lại: Những hội thảo, diễn đàn kêu gọi đầu tư, hứa lãi khủng, rồi sau đó biến mất. Những “dự án tài chính ảo” khoác áo công nghệ 4.0, đồng tiền của tương lai. Lợi nhuận cam kết quá cao, được hưởng hoa hồng nếu kêu gọi được thêm người mới. Đây là lời hứa của một đối tượng khi thuyết phục các nhà đầu tư trong một dự án tiền ảo.
“Tăng 58.000%, đầu tư 1 triệu lấy về 58 tỷ đồng. Cơ hội này giống xổ số không ạ, xổ số không phải ai cũng thắng còn đây tất cả đều thắng”, người kêu gọi đầu tư tiền ảo nói.
Dựa danh công nghệ 4.0, nhiều dự án tiền ảo hứa hẹn lợi nhuận khủng, trả lãi ảo để lôi kéo nhà đầu tư rồi biến mất cùng hàng tỷ đồng.
Theo tìm hiểu của phóng viên, những đồng tiền ảo như Antex hay rất nhiều hội nhóm đang phát hành ra hoàn toàn không có gì đảm bảo.
Quy trình lừa đảo như sau: Mở công ty công nghệ, xây dựng hình ảnh cá nhân, khoe mẽ sự thành công, giàu có, thành đạt để hút người muốn giàu nhanh; huy động tiền nói rằng đầu tư dự án nào đó, để phục vụ cho một dự án của tương lai, nhưng cuối cùng thực ra không đầu tư gì cả, gom đầy túi rồi kêu sập hệ thống hoặc làm cho giá tiền rớt mạnh và ôm tiền biến mất.
Trong khi đó, nhiều người tham gia vào đầu tư mà không hiểu biết về tài sản họ đang đầu tư hoặc hình thức kinh doanh của nơi mình đầu tư như thế nào.
Người kêu gọi đầu tư tiền ảo nói: “Vào 650 triệu đồng thì cuối chu kì 18 tháng, mình nhận về đâu đó gần 2 tỷ, có bạn bây giờ có tài sản triệu đô”.
“Chúng ta có cầm được 1 tỷ đô, 2 tỷ đô nhưng nhà nước không kiểm soát được. Đó là cái sướng trong ngành nghề này. Nếu anh kinh doanh về xu thế tương lai thì có cái gì rõ ràng đâu”, người kêu gọi đầu tư tiền ảo nói.
Đồng tiền của tương lai với những hứa hẹn viển vông có thể thay thế đồng tiền pháp định của quốc gia, đồng VNĐ… đã khiến nhiều người dân đủ các ngành nghề lứa tuổi sập bẫy.
Hàng loạt vụ lừa đảo tiền mã hóa từ Việt Nam đến toàn cầu cho thấy: Lợi nhuận càng cao, rủi ro càng lớn – và cái giá phải trả là toàn bộ tài sản.
Kiềm chế sự hấp dẫn của bẫy lợi nhuận. Lợi nhuận cao luôn đi kèm với rủi ro cao. Có như vậy, người dân mới tránh bị lừa và thoát khỏi những thiệt hại trong thị trường giao dịch tài sản mã hóa.
Phát hiện hàng loạt vụ lừa đảo tiền ảo trên toàn cầu
Trong những năm gần đây, các loại tài sản kỹ thuật số như tiền mã hóa đang trở thành một kênh đầu tư mới được nhiều người quan tâm trên toàn cầu. Nhưng với tính chất mới mẻ và hành lang pháp lý vẫn đang được hoàn thiện tại các quốc gia, những nguy cơ lừa đảo và rủi ro pháp lý khác cũng đang trở thành một vấn đề lớn với lĩnh vực này. Dưới đây là một số vụ việc lừa đảo đình đám đã bị phát hiện và truy tố trong lĩnh vực này trên toàn cầu.
Năm 2018, vụ việc Bitconnect đã trở thành một trong những vụ việc lừa đảo lớn nhất liên quan đến tiền kỹ thuật số bị phát hiện tại thời điểm đó. Nền tảng này đã huy động vốn bằng hình thức nạp tiền mã hóa như Bitcoin vào ví để đầu tư với mức lãi suất cam kết lên tới 40%/tháng. Nhưng thực chất, nền tảng này chỉ lấy tiền của người sau trả cho người trước và để cho chủ nền tảng rút về ví riêng để hưởng lợi. Tổng thiệt hại của nhà đầu tư trong vụ việc này lên tới trên 2 tỷ USD.
Năm 2022, FTX – một trong những sàn giao dịch tài sản mã hóa lớn nhất thế giới thời điểm đó đã chứng kiến vụ việc gây chấn động: Nhà sáng lập Sam Bankman-Fried bị phát giác đã thông qua công ty con Alameda để rút tiền kỹ quỹ của nhà đầu tư trên sàn, lạm dụng vào mục đích khác. Vụ việc này đã làm sụp đổ danh tiếng của sàn FTX và cũng nhanh chóng bị truy tố tại tòa án Mỹ. Sam bị cáo buộc đánh cắp 8 tỷ USD từ nhà đầu tư và tuyên có tội với 7 tội danh.
Trong nửa đầu năm nay, giới chức Mỹ đã tịch thu tới khoảng 112 triệu USD các loại tiền số từ những ví bị nghi ngờ tham gia các vụ việc lừa đảo dưới hình thức “mổ thịt lợn” hay pig butchering. Những nạn nhân thường được quảng cáo tham gia “đầu tư sinh lời” bằng tiền số, mở ví trên các sàn lớn, nhưng sau đó bị dẫn dụ đăng nhập vào các nền tảng giả mạo để kẻ lừa đảo chuyển tiền số rút về ví rồi tẩu tán. Có những vụ việc, nạn nhân đã bị lừa số tiền tới hàng trăm nghìn USD.
Tài sản số và các loại hình lừa đảo phổ biến
Cơ hội đầu tư, giấc mơ làm giàu nhanh đang khiến kênh đầu tư tài sản mã hóa nở rộ ở nhiều quốc gia. Nhưng đi kèm với đó là những bi kịch mất trắng tiền tỷ.
Đầu tư tiền số được hiểu là việc người dùng mua, bán hoặc nắm giữ các đồng tiền mã hóa để kiếm lời từ chênh lệch giá. Nhiều người xem đó như “cơ hội vàng” để đổi đời, khi có thời điểm Bitcoin tăng giá gấp hàng trăm lần. Nhưng cũng không ít người mất trắng vì đầu tư theo tin đồn.
Các đồng tiền mã hóa nổi tiếng như Bitcoin, Ethereum hay Tether đều vận hành dựa trên nguyên tắc minh bạch: Mọi giao dịch được ghi nhận công khai, không thể sửa đổi. Tuy nhiên, cũng chính vì tính ẩn danh và phi tập trung đó mà tiền mã hóa trở thành “miền đất hứa” cho các hình thức lừa đảo tinh vi.
Mô hình đa cấp tiền số
Phổ biến nhất là lừa đảo đầu tư theo mô hình đa cấp (Ponzi), lấy tiền người sau trả cho người trước. Trong đó các đồng tiền mới được bán với lời hứa lợi nhuận cao, và các nhà đầu tư ban đầu được trả lợi nhuận bằng tiền thu được từ các nhà đầu tư tiếp theo. Nhà đầu tư được hứa hẹn lợi nhuận gấp đôi, gấp ba chỉ trong vài tháng, nhưng rồi sàn giao dịch biến mất, website sập, và hàng ngàn người mất trắng.
Sàn giao dịch giả mạo
Kẻ gian lập các website hoặc ứng dụng trông giống hệt sàn giao dịch thật, dụ người dùng nạp tiền vào, sau đó chiếm đoạt toàn bộ tài sản.
Thổi giá rồi xả hàng
Các đồng tiền không có giá trị thực chất được niêm yết. Sau đó nội bộ đẩy giá lên bằng cách mua bán số lượng lớn trước khi bán tháo (xả hàng) khiến giá sụp đổ ngay lập tức.
Lừa đảo tình cảm
Gần đây, nở rộ kiểu lừa đảo tình cảm được gọi là “Giết lợn”, khi kẻ lừa đảo tiếp cận nạn nhân qua mạng xã hội hoặc ứng dụng nhắn tin để xây dựng mối quan hệ tin cậy. Sau đó dụ nạn nhân “đầu tư tiền số cùng nhau”. Khi nạn nhân chuyển tiền xong, tài khoản biến mất.”
Ứng dụng giả/đồng coin rác
Một số nhóm tự tạo “đồng coin” hoặc “token” rác, thuê người nổi tiếng quảng cáo, tung tin “chuẩn bị niêm yết”, khiến người dân đổ xô mua. Khi giá lên, họ bán tháo và biến mất, để lại hàng nghìn người ôm thiệt hại.”
Đánh cắp khóa ví điện tử
Ngoài ra, còn có nhiều trường hợp khác, bao gồm tội phạm hack nhằm đánh cắp khóa riêng tư của ví cá nhân, và các giao dịch tiền số lừa đảo thông qua các sàn giao dịch nhỏ và sàn không đăng ký ở nước ngoài.
Khuôn khổ luật pháp phòng ngừa lừa đảo tại Hàn Quốc
Hàn Quốc là quốc gia có số lượng nhà đầu tư tiền mã hóa hàng đầu thế giới. Nhưng cũng là nơi từng chứng kiến nhiều vụ gian lận gây chấn động. Ông Jinwoo Lee – Giám đốc điều hành Công ty Blockchain và Trí tuệ nhân tạo M95 cho biết, Hàn Quốc đã và đang siết chặt quản lý tiền mã hóa với nhiều bộ luật mới để bảo vệ nhà đầu tư.
“Chính phủ Hàn Quốc gần đây đã tăng cường đáng kể luật pháp và các quy định để bảo vệ nhà đầu tư tiền mã hóa. Thứ nhất, vào tháng 7 năm 2024, Luật Bảo vệ Người dùng Tài sản mã hóa” đã được ban hành, quy định các sàn giao dịch tiền mã hóa phải tách biệt và bảo quản tài sản của khách hàng, đồng thời bắt buộc giám sát các giao dịch đáng ngờ theo thời gian thực.
Thứ hai, tất cả các sàn giao dịch phải áp dụng các chế độ KYC (Nhận dạng Khách hàng) và AML (Chống Rửa tiền), theo đó, các tài khoản đáng ngờ phải được báo cáo ngay lập tức. Đối với các sàn giao dịch nước ngoài, nếu không áp dụng Luật Chuyển tiền (Travel Rule), họ sẽ bị hạn chế hoạt động kinh doanh tại Hàn Quốc. Ngoài ra, Chính phủ, cơ quan tài chính, công tố và cảnh sát đã phối hợp thành lập “Đội điều tra chung Tài sản Kỹ thuật số” để liên tục giám sát các hành vi thao túng giá thị trường hoặc lừa đảo tiền mã hóa dưới hình thức đa cấp. Gần đây, hệ thống dựa trên Trí tuệ Nhân tạo (AI) cũng đã được đưa ra giới thiệu để tự động phát hiện các giao dịch bất thường hoặc sự biến động giá thị trường tăng đột ngột”, ông Jinwoo Lee – Giám đốc điều hành Công ty Blockchain và Trí tuệ nhân tạo M95, Hàn Quốc cho hay.
Chế tài xử phạt lừa đảo tiền ảo tại Hàn Quốc
Ngoài các biện pháp phòng ngừa, các chế tài trừng phạt các tội danh lừa đảo tiền mã hóa cũng được nhiều quốc gia xử lý rất nghiêm. Tại Hàn Quốc, người phạm tội tiền số có thể bị tù chung thân nếu mức thu lợi bất chính vượt con số 5 tỷ won (tức khoảng 90 tỷ đồng Việt Nam).
Đây là mức cao nhất trong khung hình phạt hiện hành, vì án tử hình tuy còn tồn tại trên giấy nhưng không được áp dụng thực tế. Theo ông Jinwoo Le, việc đặt ra cả mức phạt nặng nhất cho những kẻ lừa đảo tiền số có thể tạo tác dụng răn đe mạnh, khiến tội phạm phải suy nghĩ lại các hành vi bất chính trước khi tiến hành những vụ lừa lớn.
Ngoài các biện pháp phòng ngừa, các chế tài trừng phạt các tội danh lừa đảo tiền mã hóa cũng được nhiều quốc gia xử lý rất nghiêm.
Ông Jinwoo Le cho hay: “Tại Hàn Quốc, gian lận tiền mã hóa không chỉ đơn thuần được coi là một khoản đầu tư thất bại – mà còn là một tội hình sự rất nặng. Nếu bị chứng minh là gian lận, hình phạt có thể lên tới tối thiểu một năm tù hoặc phạt tiền gấp ba lần số tiền thu được bất chính.
Trên thực tế, trong một vụ lừa đảo tiền số quy mô lớn gần đây, người điều hành chính đã bị kết án hơn 8 năm tù giam. Hơn nữa, tất cả tiền mã hóa hoặc lợi nhuận thu được từ tội phạm đều bị tịch thu và truy thu. Chính phủ Hàn Quốc đang hợp tác với Cơ quan Thuế Quốc gia để mở rộng hệ thống theo dõi và tịch thu tài sản mã hóa được giữ trên các sàn giao dịch nước ngoài. Các sàn giao dịch cũng đối mặt với khả năng bị đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc thậm chí bị hủy bỏ giấy phép đăng ký nếu họ dung túng cho các hoạt động bất hợp pháp.
Tóm lại, nguyên tắc của Hàn Quốc là rõ ràng: “Tiền mã hóa có thể được giao dịch tự do, nhưng lừa dối nhà đầu tư – thì ngay lập tức, người đó phải chịu truy tố hình sự”. Theo quan điểm cá nhân của tôi, công nghệ blockchain có nhiều ưu điểm, chẳng hạn như tính minh bạch của thông tin và sự tiện lợi trong việc di chuyển tài sản qua biên giới. Nhưng hình ảnh của nó đã bị tổn hại đáng kể do gian lận tiền mã hóa.
Tôi tin rằng mỗi chính phủ cần thúc đẩy sự hiểu biết cơ bản về các dịch vụ blockchain, tăng cường hiệu quả của các luật liên quan, tạo cơ hội phát triển công nghệ blockchain và mở rộng giáo dục truyền thông, để đảm bảo công chúng hiểu rõ nội dung của các Sách Trắng (tức tài liệu mô tả chi tiết) liên quan đến dịch vụ và tính minh bạch của dự án, trước khi tham gia đầu tư”.