(Ảnh: UCLA Health)
Bệnh tiến triển âm thầm, ít biểu hiện trong giai đoạn đầu nhưng có thể gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm như tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim hoặc suy thận. Trong bối cảnh tỷ lệ người mắc tăng huyết áp ngày càng gia tăng, đặc biệt ở những quốc gia đang phát triển, việc kiểm soát chế độ ăn uống trở thành yếu tố quan trọng hàng đầu.
Thực tế, dinh dưỡng hợp lý có thể giúp ổn định huyết áp, giảm nhu cầu sử dụng thuốc và phòng ngừa biến chứng lâu dài. Vì vậy, ẩm thực dành cho người cao huyết áp không chỉ dừng lại ở chuyện ăn no, ăn ngon, mà phải hướng tới mục tiêu bảo vệ trái tim và mạch máu.
Một trong những nguyên tắc then chốt trong chế độ ăn của người cao huyết áp là kiểm soát lượng muối nạp vào cơ thể. Muối chứa natri và khi cơ thể hấp thụ quá nhiều natri, áp lực trong thành mạch sẽ tăng lên, làm huyết áp dễ vượt ngưỡng an toàn. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị, một người trưởng thành không nên tiêu thụ quá 5 gram muối mỗi ngày, tương đương khoảng một thìa cà phê nhỏ.
(Ảnh: DA)
Tuy nhiên, trên thực tế, thói quen ăn mặn, sử dụng nhiều gia vị, nước chấm và thực phẩm chế biến sẵn khiến lượng muối trung bình tiêu thụ hàng ngày cao gấp đôi mức khuyến cáo. Đây chính là lý do giải thích vì sao nhiều người dù uống thuốc đều đặn nhưng huyết áp vẫn khó kiểm soát. Do đó, người cao huyết áp cần tập thói quen nêm nếm nhạt, hạn chế nước mắm, nước tương, bột nêm, đồng thời giảm tiêu thụ các loại thực phẩm đóng hộp, thịt xông khói, xúc xích hay mì gói.
Cùng với việc hạn chế muối, tăng cường rau xanh và trái cây tươi là giải pháp vàng giúp hạ áp lực máu. Rau củ quả cung cấp dồi dào kali, chất khoáng có khả năng cân bằng tác động của natri, đồng thời hỗ trợ giãn mạch, nhờ đó giảm gánh nặng cho tim. Một số loại rau như rau cải, rau bina, bí đỏ, cà chua và các loại quả như chuối, cam, bưởi, táo, kiwi được xem là bạn đồng hành lý tưởng của người cao huyết áp. Ngoài ra, chất xơ trong thực vật còn giúp điều hòa mỡ máu, ngăn xơ vữa động mạch – yếu tố nguy cơ thường song hành cùng bệnh cao huyết áp.
Chất đạm cũng cần được lựa chọn thông minh. Người cao huyết áp nên ưu tiên các nguồn đạm lành mạnh như cá, đặc biệt là các loại cá béo chứa nhiều axit béo omega-3 như cá hồi, cá thu, cá mòi. Những chất này có tác dụng kháng viêm, làm giảm mỡ máu xấu và cải thiện chức năng mạch máu. Bên cạnh đó, thịt gia cầm bỏ da, đậu phụ, đậu nành và các loại hạt cũng là lựa chọn phù hợp. Ngược lại, việc tiêu thụ quá nhiều thịt đỏ, nội tạng động vật hay các món chiên rán nhiều dầu mỡ sẽ khiến thành mạch bị tổn thương và huyết áp càng khó kiểm soát.
Một vấn đề khác thường bị bỏ qua nhưng lại đóng vai trò quan trọng là hạn chế rượu bia và cà phê. Rượu bia khi uống quá mức sẽ làm co thắt mạch máu, tăng huyết áp đột ngột, thậm chí kích hoạt cơn tai biến. Cà phê, với thành phần caffeine, cũng có thể làm huyết áp tăng tạm thời, đặc biệt ở những người nhạy cảm. Do vậy, người cao huyết áp nếu uống cà phê nên chọn loại ít caffeine và chỉ dùng một lượng rất hạn chế. Thay vào đó, việc duy trì thói quen uống đủ nước lọc, hoặc sử dụng các loại trà thảo mộc nhẹ nhàng như trà hoa cúc, trà xanh loãng sẽ có lợi hơn nhiều.
Ngoài việc lựa chọn thực phẩm, cách chế biến cũng cần được chú ý. Các phương pháp như hấp, luộc, nướng hoặc kho với ít gia vị được khuyến khích thay vì chiên rán ngập dầu. Gia vị nên được thay thế một phần bằng các loại thảo mộc tự nhiên như gừng, tỏi, hành, thì là, rau thơm vừa tạo hương vị, vừa mang lại lợi ích sức khỏe. Đặc biệt, tỏi và hành chứa hoạt chất có tác dụng hạ huyết áp nhẹ, nếu được dùng thường xuyên sẽ góp phần hỗ trợ điều trị bệnh.
(Ảnh: Getty Images)
Một chế độ ăn khoa học còn đòi hỏi sự điều độ về số lượng và thời gian ăn uống. Người cao huyết áp nên ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, tránh để cơ thể quá đói rồi ăn nhiều cùng lúc, vì điều này có thể khiến huyết áp dao động mạnh. Bữa tối cần nhẹ nhàng, ít muối và không quá muộn, để tim mạch không phải chịu gánh nặng khi nghỉ ngơi. Đồng thời, việc duy trì cân nặng hợp lý thông qua ăn uống và vận động thường xuyên sẽ giúp huyết áp ổn định hơn, giảm nguy cơ bệnh tật đi kèm.
Ẩm thực dành cho người cao huyết áp không đồng nghĩa với khắc khổ, nhạt nhẽo hay mất đi niềm vui ăn uống. Thực tế, bằng sự sáng tạo và hiểu biết, mỗi bữa ăn vẫn có thể phong phú, ngon miệng mà vẫn tuân thủ nguyên tắc bảo vệ sức khỏe. Điều quan trọng là người bệnh và gia đình phải ý thức rằng, cao huyết áp không chỉ điều trị bằng thuốc, mà còn cần một lối sống toàn diện, trong đó chế độ dinh dưỡng giữ vai trò trung tâm. Kiểm soát khẩu phần, lựa chọn thực phẩm lành mạnh, duy trì vận động, hạn chế căng thẳng – tất cả đều góp phần tạo nên một hàng rào bảo vệ trái tim.